Γράφει ο Νότης Μαριάς (*)
Στην Ελλάδα την αναζητούσαν στην Ισπανία την βρήκαν. Έτσι αντί ο ΣΥΡΙΖΑ και ο Αλέξης Τσίπρας να πετύχουν την πολυπόθητη προοδευτική κεντροαριστερή κυβέρνηση, τελικά αυτό κατά πάσα πιθανότητα θα συμβεί στην Ισπανία όπου ο Πέδρο Σάντσεθ παρότι ήρθε δεύτερος στις βουλευτικές εκλογές της 23ης Ιουλίου 2023 απ΄ ό,τι φαίνεται θα είναι αυτός στον οποίον αυτή την εβδομάδα ο Βασιλιάς της Ισπανίας Φελίπε ο 6ος θα αναθέσει τον σχηματισμό κυβέρνησης (https://abcnews.go.com 17/8/2023). Ο λευκός καπνός για τον σχηματισμό κυβέρνησης συνασπισμού των κεντροαριστερών δυνάμεων στην Ισπανία βγήκε μόλις την Πέμπτη 17/8/2023 με αφορμή την εκλογή Προέδρου της ισπανικής Βουλής. Εκεί ο Σάντσεθ συνεπικουρούμενος από έξι επιπλέον κόμματα (www.ft.com 17/8/2023), όπως το αριστερό SUMAR της Γιολάνδα Ντίαθ αλλά και κόμματα των αυτονομιστών της Καταλονίας, της χώρας των Βάσκων και της Γαλικίας πέτυχε την εκλογή της καταλανής σοσιαλίστριας Francina Armengol στη θέση του Προέδρου της ισπανικής Βουλής με 178 ψήφους (www.lavanguardia.com 17/8/2023), δύο επιπλέον από την απόλυτη πλειοψηφία της ισπανικής Βουλής. Η εξέλιξη αυτή θεωρείται πλέον ως πρόκριμα για την ανάθεση στον Σάντσεθ της εντολής σχηματισμού κυβέρνησης από τον Ισπανό Βασιλιά (www.elmundo.es 17/8/2023) μιας και ο υποψήφιος του Λαϊκού Κόμματος για τη θέση του Προέδρου της Βουλής υποστηριζόμενος μόνο από άλλα δύο κόμματα έλαβε 139 ψήφους (https://abcnews.go.com 17/8/2023).
Η μαζική συμμετοχή στις ισπανικές εκλογές της 23ης Ιουλίου 2023 η οποία έφτασε το 70,33% ξεπερνώντας αυτήν των εκλογών του 2019, ο τεράστιος αριθμός των επιστολικών ψήφων που έφτασαν τα 2,4 εκατομμύρια (https://english.elpais.com 21/7/2023) καθώς και η πόλωση ανάμεσα σε Δεξιά και Αριστερά που επικράτησε στις εκλογές, τελικά ευνόησαν τους δύο μονομάχους, δηλαδή το Λαϊκό Κόμμα (PP) που πήρε ποσοστό 33,05% και το Σοσιαλιστικό Κόμματος (PSOE) που πήρε ποσοστό 31,7%.
Κατ΄ ακολουθίαν το Λαϊκό Κόμμα του Αλμπέρτο Νούνιεθ Φεϊχό, συρρικνώνοντας το ακροδεξιό κόμμα των νοσταλγών του Φράνκο VOX, αλλά και τα διάφορα αυτονομιστικά συντηρητικά κόμματα στην Καταλονία, στη χώρα των Βάσκων και στις άλλες περιοχές όπου δρουν οι αυτονομιστές, έλαβε 8.091.840 ψήφους κερδίζοντας 137 έδρες (https://amp.elmundo.es 10/8/2023), αυξάνοντας την εκλογική του δύναμη κατά 3.071.971 ψήφους σε σχέση με το 2019, οπότε είχε λάβει 89 έδρες, ποσοστό 20,8% και 5.019.869 ψήφους. Άλλωστε είναι χαρακτηριστικό ότι το χριστιανοδημοκρατικό βασκικό κόμμα PNV έχασε 101.641 ψήφους σε σχέση με το 2019, ενώ το φιλελεύθερο κεντροδεξιό κόμμα των Ciudadanos (Cs) που πήρε 1.637.540 ψήφους το 2019 μετά το πατατράκ που έπαθε στις περιφερειακές εκλογές του Μαΐου 2023, κυριολεκτικά εξαϋλώθηκε με τους ψηφοφόρους του να μετακινούνται μαζικά στο Λαϊκό Κόμμα. Στους νέους ψηφοφόρους του Λαϊκού Κόμματος πρέπει επίσης να προστεθούν και οι 606.319 ψήφοι που προήλθαν από το VOX. Επίσης το Λαϊκό Κόμμα ευνοήθηκε και από τις ψήφους των 233.000 Ισπανών ψηφοφόρων του εξωτερικού (www.reuters.com 29/7/2023) καθώς μετά την καταμέτρηση που ολοκληρώθηκε την Παρασκευή 28 Ιουλίου 2023 κέρδισε μια επιπλέον έδρα στην περιοχή της Μαδρίτης εις βάρος του PSOE, κατακτώντας τελικά 137 έδρες και όχι 136 έδρες όπως αρχικά είχε καταγραφεί στα επίσημα αποτελέσματα, με το PSOE να χάνει μια έδρα και από 122 έδρες να λαμβάνει τελικά 121 έδρες (https://apnews.com 29/7/2023). Δυστυχώς όμως για το Λαϊκό Κόμμα τα πράγματα δεν πήγαν όπως τα φανταζόταν οι ιθύνοντες του κόμματος μια εβδομάδα πριν τις εκλογές, οπότε και θεωρούσαν ότι θα μπορούσαν να κερδίσουν ακόμη και 168 έδρες (https://english.elpais.com 24/7/2023). Άλλωστε αρκετοί χρεώνουν στον Φεϊχό τα λάθη των τελευταίων ημερών της προεκλογικής περιόδου με αποτέλεσμα η νίκη του Λαϊκού Κόμματος με 330.870 ψήφους τελικά να θυμίζει την επίσης περιορισμένη νίκη του Χοσέ Μαρία Αθνάρ τo 1996.
Τα λάθη του Φεϊχό καθώς και την πόλωση εκμεταλλεύθηκε από την πλευρά του ο απερχόμενος σοσιαλιστής πρωθυπουργός Πέδρο Σάντσεθ, επικεφαλής του Σοσιαλιστικού Κόμματος (PSOE) που έλαβε 7.760.970 ψήφους κερδίζοντας 121 έδρες (https://elecciones.epe.es/resultados). Έτσι παρά τη φθορά της εξουσίας το PSOE κατάφερε τελικά να αυξήσει την εκλογική του δύναμη κατά 1.007.987 ψήφους σε σχέση με το 2019, οπότε είχε λάβει 120 έδρες, ποσοστό 28,0% και 6.752.983 ψήφους, συρρικνώνοντας τη δύναμη των πάλε ποτέ Podemos κατά 83.179 ψήφους και κυρίως την εκλογική δύναμη των διαφόρων αυτονομιστικών σοσιαλδημοκρατικών κομμάτων στην Καταλονία, στη χώρα των Βάσκων και στις άλλες περιοχές όπου δρουν οι αυτονομιστές. Στο πλαίσιο αυτό θα πρέπει να επισημανθεί ότι το αριστερό καταλανικό κόμμα ERC έχασε 407.051 ψήφους σε σχέση με το 2019, με τους ψηφοφόρους αυτούς να στηρίζουν το PSOE. Ο Πέδρο Σάντσεθ έπαιξε αρκετά έξυπνα το χαρτί της πόλωσης έχοντας ως κύριο σύνθημα το «No pasarán» κατά της συμμαχίας Λαϊκού Κόμματος και ακροδεξιού VOX, μια συμμαχία η οποία είχε ήδη εξασφαλίσει δυο μήνες πριν, στις περιφερειακές εκλογές, τη διακυβέρνηση στις περιφέρειες Castilla y León, Valencia και Extremadura (https://english.elpais.com 24/7/2023). Άλλωστε η νίκη του Λαϊκού Κόμματος σε 7 από τις 10 περιφέρειες και η συνακόλουθη ήττα του σοσιαλιστικού κόμματος στις περιφερειακές εκλογές της 28ης Μαΐου 2023 ήταν και ο βασικός λόγος που οδήγησε τον Σάντσεθ να προκαλέσει τη διεξαγωγή των πρόωρων εκλογών της 23ης Ιουλίου. Μάλιστα το βράδυ των εκλογών και με καταμετρημένο το 98,91% των ψήφων και καθώς πλέον είχε διαφανεί ότι το Λαϊκό Κόμμα δεν μπορούσε να συγκεντρώσει την κοινοβουλευτική πλειοψηφία ακόμη και με τις ψήφους της ακροδεξιάς του VOX, ο Πέδρο Σάντσεθ σε μια γεμάτη πάθος ομιλία του έξω από τα γραφεία του PSOE απευθυνόμενος στους οπαδούς του κόμματός του επισήμανε την εκλογική αποτυχία του ακροδεξιού VOX, τροφοδοτώντας έτσι στη συνέχεια διάφορες αναλύσεις που επισημαίνουν ότι τελικά δεν είναι ιστορικά «αναπόφευκτο ένα παγκόσμιο αντιδραστικό κύμα» (www.lemonde.fr.en 28/7/2023).
Το εκλογικό παζλ στις ισπανικές εκλογές συμπληρώνουν το ακροδεξιό κόμμα των νοσταλγών του Φράνκο VOX με 3.033.744 ψήφους και ποσοστό 12,39% που έλαβε 33 έδρες και το αριστερό SUMAR της Γιολάνδα Ντίαθ που απορρόφησε τους Podemos με 3.014.006 ψήφους και ποσοστό 12,31% που έλαβε 31 έδρες (https://elecciones.epe.es/resultados).
Τέλος την Eνδεκακομματική ισπανική Βουλή συμπληρώνουν επτά αυτονομιστικά κόμματα της Καταλονίας, της χώρας των Βάσκων αλλά και της Γαλικίας, της Ναβάρας και των Καναρίων νήσων. Κόμματα τα οποία παρότι το καθένα έλαβε εθνικό ποσοστό μικρότερο του 1,9% εντούτοις διαθέτουν όλα μαζί 28 από τις 350 συνολικές έδρες του ισπανικού κοινοβουλίου. Έτσι το αριστερό καταλανικό κόμμα ERC με 462.883 ψήφους και ποσοστό 1,9% έλαβε 7 έδρες, το κεντροδεξιό καταλανικό κόμμα JXCAT-JUNTS με 392.634 ψήφους και ποσοστό 1,6% έλαβε 7 έδρες, το αριστερό βασκικό κόμμα EH BILDU με 333.362 ψήφους και ποσοστό 1,4% έλαβε 6 έδρες, το χριστιανοδημοκρατικό βασκικό κόμμα PNV με 275.782 ψήφους και ποσοστό 1,1% έλαβε 5 έδρες, το αριστερό κόμμα της Γαλικίας BNG με 152.327 ψήφους και ποσοστό 0,6% έλαβε 1 έδρα, το κεντρώο κόμμα των Καναρίων νήσων CCA με 114.718 ψήφους και ποσοστό 0,5% έλαβε 1 έδρα και το συντηρητικό κόμμα της Ναβάρας UPN με 51.764 ψήφους και ποσοστό 0,2% έλαβε 1 έδρα (https://elpais.com 11/8/2023).
Στη συνέχεια το story είναι γνωστό με τον Σάντσεθ στις 17/8/2023 «να κερδίζει την ψηφοφορία κλειδί» για την Πρόεδρο της ισπανικής Βουλής που «θα μπορούσε να ανοίξει το δρόμο για τη συγκρότηση νέας κεντροαριστερής κυβέρνησης» (https://english.elpais.com 17/8/2023).
Ήδη ο κύβος ερρίφθη με τον Βασιλιά της Ισπανίας Φελίπε τον 6ο να δρομολογεί τις διερευνητικές επαφές με 7 από τα 11 κόμματα της ισπανικής βουλής, μιας και οι αυτονομιστές της Καταλονίας και της χώρας των Βάσκων παραδοσιακά αρνούνται να τον συναντήσουν αμφισβητώντας έτσι στην πράξη την κυριαρχία της Μαδρίτης στις αυτόνομες περιοχές τους.
Σύμφωνα λοιπόν με επίσημη ανακοίνωση από το Παλάτι (www.casareal.es 20/8/2023) την Δευτέρα 21 Αυγούστου 2023 ο Ισπανός Βασιλιάς θα συναντηθεί με τα μικρότερα σε δύναμη κόμματα και την Τρίτη 22 Αυγούστου θα συναντηθεί με το Vox, εν συνεχεία με τον Πέδρο Σάντσεθ και στο τέλος με τον νικητή των εκλογών Αλμπέρτο Νούνιεθ Φεϊχό ίσως για να του πει το γνωστό: «Εμετρήθης, εζυγίσθης και ευρέθης ελλιπής».
Σε κάθε περίπτωση η θέση του Ισπανού Μονάρχη δεν είναι καθόλου εύκολη καθώς όποια απόφαση και να πάρει είτε υπέρ του Σάντσεθ είτε υπέρ του Φεϊχό θα βρεθεί στο στόχαστρο της κριτικής της άλλης πλευράς.
Μάλιστα το Λαϊκό Κόμμα ξεσπαθώνει ενάντια στο ενδεχόμενο συγκρότησης «κυβέρνησης ηττημένων» απαιτώντας από τον Ισπανό Μονάρχη να μην δώσει εντολή σχηματισμού κυβέρνησης στον Πέδρο Σάντσεθ παρά την «ψηφοφορία κλειδί» για Πρόεδρο της Βουλής όπου η πρότασή του ξεπέρασε την απόλυτη πλειοψηφία της Βουλής κατά δύο ψήφους λαμβάνοντας 178 ψήφους, αλλά αντίθετα να αναθέσει την πρωθυπουργία στον Φεϊχό ο οποίος ήταν και ο νικητής των εκλογών.
Πολιτικοί παρατηρητές εκτιμούν ότι ο Φελίπε «θα το παίξει στα σίγουρα τηρώντας στάση ουδετερότητας» καθώς άλλωστε γνωρίζει ότι όταν η ισπανική Μοναρχία αναμείχθηκε με την πολιτική το πλήρωσε ακριβά, όπως συνέβη στον παππού του Αλφόνσο XIII που υποστήριξε τη δικτατορία του Primo de Rivera το 1923 και ως αποτέλεσμα έχασε τον θρόνο του τo 1931 όταν ιδρύθηκε η δεύτερη ισπανική δημοκρατία (www.politico.eu 20/8/2023).
Οψόμεθα λοιπόν για τη συνέχεια καθώς στην Ισπανία ακόμη δεν έχουν κοπάσει οι πανηγυρισμοί για την κατάκτηση του Μουντιάλ ποδοσφαίρου γυναικών από την ομάδα της Εθνικής Ισπανίας στην Αυστραλία (www.elmundo.es 20/8/2023) όπου την παράσταση κατά την απονομή του κυπέλλου έκλεψε η Ισπανίδα Βασίλισσα Λετίθια (https://edition.cnn.com 20/8/2023) σε ρόλο PR για το Παλάτι λίγα 24ώρα πριν τη δύσκολη απόφαση του Ισπανού Βασιλιά να σταθμίσει τα δεδομένα και να αναθέσει την πρωθυπουργία σε ένα από τους δύο μονομάχους κρίνοντας έτσι το El Clásico Αριστεράς-Δεξιάς.
(*) Πρόεδρος του Κόμματος ΕΛΛΑΔΑ – Ο ΑΛΛΟΣ ΔΡΟΜΟΣ,
Καθηγητής Θεσμών της Ευρωπαϊκής Ένωσης στο Πανεπιστήμιο Κρήτης,
πρώην Ευρωβουλευτής