Γράφει ο Νότης Μαριάς (*)
To μήνυμα των ισπανικών εκλογών της 23ης Ιουλίου 2023 δεν φαίνεται να απασχόλησε ιδιαίτερα τα κομματικά επιτελεία στην Αθήνα μιας και στην χώρα μας είχαν ήδη διεξαχθεί οι διπλές εθνικές εκλογές. Το μόνο που φαίνεται να απασχολεί τα ελληνικά και διεθνή ΜΜΕ είναι ο άγνωστος Χ ο οποίος θα γίνει πρωθυπουργός στη Μαδρίτη, σε μια φάση μάλιστα που η Ισπανία έχει ήδη αναλάβει την εξάμηνη Προεδρία του Συμβουλίου της ΕΕ.
Κι’ αυτό γιατί τόσο ο νικητής των εκλογών Αλμπέρτο Νούνιεθ Φεϊχό αρχηγός του δεξιού Λαϊκού Κόμματος (PP) που έλαβε 8.091.840 ψήφους και ποσοστό 33,05% κερδίζοντας 137 έδρες (https://elecciones.epe.es/resultados), όσο και ο απερχόμενος σοσιαλιστής πρωθυπουργός Πέδρο Σάντσεθ του Σοσιαλιστικού Κόμματος (PSOE) που έλαβε 7.760.970 ψήφους και ποσοστό 31,7% κερδίζοντας 121 έδρες, φαίνεται να διεκδικούν περίπου επί ίσοις όροις την πρωθυπουργία.
Έτσι οι δύο μονομάχοι εξαρτώνται από τους συνδυασμούς και τις παραλλαγές που μπορεί να προκύψουν σε σχέση με τις διάφορες κομματικές συνεργασίες εντός της Eνδεκακομματικής ισπανικής βουλής και ιδίως από το πώς θα ενεργήσουν τελικά τα επτά μειονοτικά κόμματα της Καταλονίας, της χώρας των Βάσκων αλλά και της Γαλικίας, της Ναβάρας και των Καναρίων νήσων. Κόμματα τα οποία παρότι το καθένα έλαβε εθνικό ποσοστό μικρότερο του 1,9% εντούτοις διαθέτουν όλα μαζί 28 από τις 350 συνολικές έδρες του ισπανικού κοινοβουλίου.
Αυτό το εξαιρετικά ενδιαφέρον θέμα, (δηλαδή το γεγονός ότι επτά από τα ένδεκα κόμματα που εκπροσωπούνται στην ισπανική βουλή που θα συνέλθει στις 17 Αυγούστου έλαβαν ποσοστό κάτω από 1,9% έκαστο), τελικά αποσιωπάται στις διάφορες αναλύσεις και το μόνο στο οποίο επικεντρώνεται ο τύπος είναι το πώς θα παιχθούν οι διάφορες συμμαχίες.
Για την Ελλάδα μάλιστα αυτό είναι εξαιρετικά ενδιαφέρον ως ζήτημα καθώς μετά το καλπονοθευτικό εκλογικό όριο του 3% που ίσχυσε στις πρόσφατες διπλές εθνικές εκλογές έχει ανοίξει συζήτηση για αύξηση του καλπονοθευτικού ορίου στο 5% με πρόβα τζενεράλε στις Ευρωεκλογές της 9ης Ιουνίου 2024.
Και όμως 4 κόμματα εκλέχθηκαν στην πορτογαλική βουλή με ποσοστό κάτω από 1,6%
Την ίδια σιωπή βέβαια επέβαλαν οι ίδιοι κύκλοι και σε σχέση με τα αποτελέσματα των πορτογαλικών εκλογών του Ιανουαρίου του 2022 όπου επίσης δεν εφαρμόστηκε το καλπονοθευτικό εκλογικό όριο εισόδου του 3% με αποτέλεσμα όχι μόνο να εκπροσωπηθούν στην πορτογαλική βουλή 4 κόμματα που πήραν ποσοστό κάτω από 1,6% έκαστο, εξασφαλίζοντας 7 έδρες αλλά και να συγκροτηθεί και αυτοδύναμη κυβέρνηση από τον σοσιαλιστή πρωθυπουργό Αντόνιο Κόστα που έλαβε 2.301.887 ψήφους και ποσοστό 41,37% κερδίζοντας 120 έδρες από τις συνολικά 230 έδρες του πορτογαλικού Κοινοβουλίου. Πρόκειται για ένα ζήτημα το οποίο αναδείξαμε με σχετική μας αρθρογραφία τον Φεβρουάριο του 2022 υπό τον τίτλο «Απλή Αναλογική αλά Πορτογαλικά» (www.notismarias.gr 14/2/2022), ζητώντας ταυτόχρονα να καταργηθεί στην Ελλάδα το καλπονοθευτικό όριο του 3%. Έτσι στις πορτογαλικές εκλογές 4 κόμματα που πήραν ποσοστό κάτω από 1,6% εξασφάλισαν έδρες ανάλογα με την εκλογική τους δύναμη στις διάφορες εκλογικές περιφέρειες. Ειδικότερα η συνεργασία δεξιών PDS-CDS με 50.634 ψήφους και ποσοστό 0,91% πήρε 3 έδρες, το φιλοζωϊκό PAN με 1,58% και 88.127 ψήφους πήρε 1 έδρα, το αριστερό LIVRE με 71,196 ψήφους και ποσοστό 1,28% πήρε 1 έδρα και το PPD/PSD με 28.520 ψήφους και ποσοστό 0,51% πήρε 2 έδρες (www.legislativas2022.mai.gov.pt).
«Με τον τρόπο αυτόν η απλή αναλογική στην Πορτογαλία επιβραβεύει τις μικρές πολιτικές δυνάμεις που όμως διαθέτουν σε συγκεκριμένες εκλογικές περιφέρειες σημαντική τοπική δύναμη», όπως τονίσαμε σε άρθρο μας (www.notismarias.gr 2/5/2023)
Τελικά 7 κόμματα εκλέχθηκαν στην ισπανική βουλή με ποσοστό κάτω από 1,9%
Το ίδιο έγινε και στις ισπανικές εκλογές της 23ης Ιουλίου 2023, όπου 7 μειονοτικά κόμματα που πήραν κάτω από 1,9% έκαστο, εξασφάλισαν 28 έδρες ανάλογα με την εκλογική τους δύναμη στις διάφορες εκλογικές περιφέρειες. Έτσι το αριστερό καταλανικό κόμμα ERC με 462.883 ψήφους και ποσοστό 1,9% έλαβε 7 έδρες, το κεντροδεξιό καταλανικό κόμμα JXCAT-JUNTS του εξόριστου στις Βρυξέλλες αυτονομιστή Ευρωβουλευτή Carles Puigdemont (που πρωταγωνίστησε στη διοργάνωση του δημοψηφίσματος του 2017 για την Ανεξαρτησία της Καταλονίας) με 392.634 ψήφους και ποσοστό 1,6% έλαβε 7 έδρες, το αριστερό βασκικό κόμμα EH BILDU με 333.362 ψήφους και ποσοστό 1,4% έλαβε 6 έδρες, το χριστιανοδημοκρατικό βασκικό κόμμα PNV με 275.782 ψήφους και ποσοστό 1,1% έλαβε 5 έδρες, το αριστερό κόμμα της Γαλικίας BNG με 152.327 ψήφους και ποσοστό 0,6% έλαβε 1 έδρα, το κεντρώο κόμμα των Καναρίων νήσων CCA με 114.718 ψήφους και ποσοστό 0,5% έλαβε 1 έδρα και το συντηρητικό κόμμα της Ναβάρας UPN με 51.764 ψήφους και ποσοστό 0,2% έλαβε 1 έδρα (https://elpais.com 11/8/2023). Με τον τρόπο αυτόν το εκλογικό σύστημα στην Ισπανία επιβραβεύει ακόμη και τις πιο μικρές πολιτικές δυνάμεις που όμως διαθέτουν σε συγκεκριμένες εκλογικές περιφέρειες σημαντική τοπική δύναμη, όπως το UPN που έλαβε ποσοστό 15,27% στη Ναβάρα, ή το CCA που έλαβε 11,28% στις Κανάριες νήσους ή το BNG που έλαβε 9,48% στη Γαλικία. Δεν μιλάμε βέβαια για τα ισχυρά μειονοτικά κόμματα της χώρας των Βάσκων, PNV και EH BILDU τα οποία έλαβαν τοπικά ποσοστό 24,05% και 23,95% αντίστοιχα ή τα κόμματα της Καταλονίας όπως το ERC και το JXCAT-JUNTS τα οποία έλαβαν τοπικά ποσοστό 13,16% και 11,16% αντίστοιχα.
Η πόλωση ευνόησε Λαϊκό Κόμμα (PP) και Σοσιαλιστές (PSOE)
Το εκλογικό παζλ στις ισπανικές εκλογές συμπληρώνουν το ακροδεξιό κόμμα των νοσταλγών του Φράνκο VOX με 3.033.744 ψήφους και ποσοστό 12,39% που έλαβε 33 έδρες και το αριστερό SUMAR της Γιολάνδα Ντίαθ που απορρόφησε τους Podemos με 3.014.006 ψήφους και ποσοστό 12,31% που έλαβε 31 έδρες (https://elecciones.epe.es/resultados). Για το VOX το αποτέλεσμα ήταν μια πλήρης αποτυχία καθώς το Λαϊκό Κόμμα κατάφερε να του πάρει σημαντικό αριθμό ψηφοφόρων. Έτσι το VOX ενώ το 2019 είχε λάβει 52 έδρες με ποσοστό 15,1% και 3.640.063 ψήφους, το 2023 έχασε 606.319 ψήφους που μετακόμισαν στο Λαϊκό Κόμμα.
Κάτι αντίστοιχο έπαθαν και οι πάλαι ποτέ Podemos που το 2019 είχαν λάβει 3.097.185, ενώ το 2023 το κόμμα της Ντίαθ, που απορρόφησε τους Podemos μετά το πατατράκ που έπαθαν στις περιφερειακές εκλογές του Μαΐου 2023, πήρε 3.014.006 ψήφους χάνοντας 83.179 ψηφοφόρους των πρώην Podemos που πήγαν στο Σοσιαλιστικό Κόμμα (PSOE).
Η μαζική συμμετοχή στις εκλογές η οποία έφτασε το 70,33% ξεπερνώντας αυτήν των εκλογών του 2019, ο τεράστιος αριθμός των επιστολικών ψήφων που έφτασαν τα 2,4 εκατομμύρια (https://english.elpais.com 21/7/2023) καθώς και η πόλωση ανάμεσα σε Δεξιά και Αριστερά που επικράτησε στις εκλογές της 23ης Ιουλίου 2023, τελικά ευνόησαν τους δύο μονομάχους, δηλαδή το Λαϊκό Κόμμα και το PSOE.
Κατ΄ ακολουθίαν το Λαϊκό Κόμμα (PP) του Αλμπέρτο Νούνιεθ Φεϊχό, συρρικνώνοντας το VOX αλλά και τα διάφορα μειονοτικά συντηρητικά κόμματα στην Καταλονία, στη χώρα των Βάσκων και στις άλλες μειονοτικές περιοχές, έλαβε 8.091.840 ψήφους και ποσοστό 33,05% κερδίζοντας 137 έδρες (https://amp.elmundo.es 10/8/2023), αυξάνοντας την εκλογική του δύναμη κατά 3.071.971 ψήφους σε σχέση με το 2019, οπότε είχε λάβει 89 έδρες, ποσοστό 20,8% και 5.019.869 ψήφους. Άλλωστε είναι χαρακτηριστικό ότι το χριστιανοδημοκρατικό βασκικό κόμμα PNV έχασε 101.641 ψήφους σε σχέση με το 2019, ενώ το φιλελεύθερο κεντροδεξιό κόμμα των Ciudadanos (Cs) που πήρε 1.637.540 ψήφους το 2019 μετά το πατατράκ που επίσης έπαθε στις περιφερειακές εκλογές του Μαΐου 2023, κυριολεκτικά εξαϋλώθηκε με τους ψηφοφόρους του να μετακινούνται μαζικά στο Λαϊκό Κόμμα. Στους νέους ψηφοφόρους του Λαϊκού Κόμματος πρέπει επίσης να προστεθούν και οι 606.319 ψήφοι που προήλθαν από το VOX. Επίσης το Λαϊκό Κόμμα ευνοήθηκε και από τις επιστολικές ψήφους καθώς μετά την καταμέτρηση που ολοκληρώθηκε την Παρασκευή 28 Ιουλίου 2023 κέρδισε μια επιπλέον έδρα στην περιοχή της Μαδρίτης εις βάρος του PSOE, κατακτώντας τελικά 137 έδρες και όχι 136 έδρες όπως αρχικά είχε καταγραφεί στα επίσημα αποτελέσματα, με το PSOE να χάνει μια έδρα και από 122 έδρες να λαμβάνει τελικά 121 έδρες (https://apnews.com 29/7/2023).
Την πόλωση επίσης εκμεταλλεύθηκε από την πλευρά του και ο απερχόμενος σοσιαλιστής πρωθυπουργός Πέδρο Σάντσεθ, επικεφαλής του Σοσιαλιστικού Κόμματος (PSOE) που έλαβε 7.760.970 ψήφους και ποσοστό 31,7% κερδίζοντας 121 έδρες (https://elecciones.epe.es/resultados). Έτσι παρά τη φθορά της εξουσίας το PSOE κατάφερε τελικά να αυξήσει την εκλογική του δύναμη κατά 1.007.987 ψήφους σε σχέση με το 2019, οπότε είχε λάβει 120 έδρες, ποσοστό 28,0% και 6.752.983 ψήφους, συρρικνώνοντας τη δύναμη των πάλε ποτέ Podemos κατά 83.179 ψήφους και κυρίως την εκλογική δύναμη των διαφόρων μειονοτικών σοσιαλδημοκρατικών κομμάτων στην Καταλονία, στη χώρα των Βάσκων και στις άλλες μειονοτικές περιοχές. Στο πλαίσιο αυτό θα πρέπει να επισημανθεί ότι το αριστερό καταλανικό κόμμα ERC έχασε 407.051 ψήφους σε σχέση με το 2019, με τους ψηφοφόρους αυτούς να στηρίζουν το PSOE. Απώλειες 134.741 ψήφων σε σχέση με το 2019 είχε και το κεντροδεξιό καταλανικό κόμμα JXCAT-JUNTS που επί του παρόντος δείχνει να βρίσκεται πιο κοντά στον Σάντσεθ, έστω και δια της αποχής, παρά προς τον Φεϊχό.
Αlegria το βράδυ των εκλογών
Για όσους από εμάς παρακολουθήσαμε τη ροή των αποτελεσμάτων των ισπανικών εκλογών της 23ης Ιουλίου 2023 από το δορυφορικό κανάλι της Ισπανίας (RTVE) ξενυχτώντας μέχρι να πέσει η αυλαία την επομένη με την χλιαρή ομιλία του Φεϊχό γύρω στις 1.30 ώρα Ελλάδος, ιδιαίτερο ενδιαφέρον είχαν οι ομιλίες των αρχηγών των μειονοτικών καταλανικών και βασκικών κομμάτων που παρέλασαν από τους τηλεοπτικούς δέκτες καθώς όλοι μας αναζητούσαμε εναγωνίως να δούμε αν τελικά θα στήριζαν τον Πέδρο Σάντσεθ ή θα άφηναν κάποια περιθώρια στήριξης και του Φεϊχό. Στη συνέχεια ακολούθησε η Ντίαθ συνοδευόμενη από τον εκπρόσωπο του νέου κόμματός της, τον ευρωβουλευτή Ernest Urtasun, η οποία πανηγύριζε το γεγονός ότι κατάφερε να πλασάρει το SUMAR στην τέταρτη θέση και ο Πέδρο Σάντσεθ με ένα ιδιαίτερα παθιασμένο λόγο έχοντας ως κύριο σύνθημα το «No pasarán» κατά της συμμαχίας Λαϊκού Κόμματος και ακροδεξιού VOX, μια συμμαχία η οποία είχε ήδη εξασφαλίσει δυο μήνες πριν στις περιφερειακές εκλογές τη διακυβέρνηση στις περιφέρειες Castilla y León, Valencia και Extremadura (https://english.elpais.com 24/7/2023). Άλλωστε η νίκη του Λαϊκού Κόμματος σε 7 από τις 10 περιφέρειες και η συνακόλουθη ήττα του σοσιαλιστικού κόμματος στις περιφερειακές εκλογές της 28ης Μαΐου 2023 ήταν και ο βασικός λόγος που οδήγησε τον Σάντσεθ να προκαλέσει τη διεξαγωγή των πρόωρων εκλογών της 23ης Ιουλίου. Μάλιστα είναι χαρακτηριστικό ότι ενώ στην αρχή δεν υπήρχε ιδιαίτερη κίνηση έξω από τα γραφεία του PSOE στην οδό Ferraz, καθώς περνούσε η ώρα και φαινόταν ότι το Λαϊκό Κόμμα δεν μπορούσε να συγκεντρώσει την κοινοβουλευτική πλειοψηφία ακόμη και με τις ψήφους της ακροδεξιάς του VOX, άρχισαν να ξεθαρρεύουν οι οπαδοί των σοσιαλιστών. Έτσι με καταμετρημένο το 98,91% των ψήφων ο Σάντσεθ αποφάσισε να μιλήσει στους οπαδούς του με τα στελέχη του PSOE να στήνουν κυριολεκτικά την τελευταία στιγμή γύρω στις 00.54΄ μια πρόχειρη εξέδρα. Στην γεμάτη πάθος ομιλία του ο Πέδρο Σάντσεθ επισήμανε την εκλογική αποτυχία του ακροδεξιού VOX, τροφοδοτώντας έτσι στη συνέχεια διάφορες αναλύσεις που επισημαίνουν ότι τελικά δεν είναι ιστορικά «αναπόφευκτο ένα παγκόσμιο αντιδραστικό κύμα» (www.lemonde.fr.en 28/7/2023).
Πιο οργανωμένο βέβαια το Λαϊκό Κόμμα με την ηγεσία του να βγαίνει στο μπαλκόνι των γραφείων του κόμματος στην οδό Γένοβας, και ενώ στην πρόσοψη των γραφείων δέσποζε μια τεράστια γιγαντοοθόνη. Στο πλευρό του Φεϊχό η αφρόκρεμα της ηγεσίας του Λαϊκού Κόμματος με τον ευρωβουλευτή και αντιπρόεδρο του Ευρωπαϊκού Λαϊκού Κόμματος Esteban González Pons, να πρωταγωνιστεί μαζί με την μεγάλη νικήτρια των περιφερειακών εκλογών της Μαδρίτης τον Μάιο 2021 και τον Μάιο του 2023 Ιζαμπέλ Ντίας Αγιούσο. Και ενώ παρακολουθούσε κανείς τη φιέστα του Λαϊκού Κόμματος με τους πανηγυρισμούς που θύμιζαν μάλλον κατάκτηση champions league από τη Ρεάλ Μαδρίτης, πολλοί οπαδοί του Λαϊκού Κόμματος ίσως εκείνη την ώρα να διερωτώντο αν τελικά το κόμμα τους θα είχε κατακτήσει την κοινοβουλευτική πλειοψηφία έχοντας στην ηγεσία του το νέο τους αστέρι την Ιζαμπέλ Ντίας Αγιούσο αντί του Φεϊχό. Άλλωστε αρκετοί χρεώνουν στον Φεϊχό τα λάθη των τελευταίων ημερών της προεκλογικής περιόδου, όπως ήταν αυτό στην τηλεοπτική του συνέντευξη στην TVE και στην δημοσιογράφο Silvia Intxaurrondo αλλά και η εν συνεχεία άρνησή του να συμμετάσχει στην τηλεμαχία των τεσσάρων, όπου σύμφωνα με αντικειμενικούς παρατηρητές τις εντυπώσεις έκλεψε η Γιολάνδα Ντίαθ (https://english.elpais.com 24/7/2023) η οποία κατάφερε να κρατήσει τα ποσοστά του SUMAR πάνω από το 12% δίνοντας ταυτόχρονα ελπίδες για συγκρότηση νέας κυβέρνησης με τον Πέδρο Σάντσεθ. Έτσι η νίκη του Λαϊκού Κόμματος με κάτι λιγότερο από 300.000 ψήφους τελικά θύμισε την επίσης περιορισμένη νίκη του Χοσέ Μαρία Αθνάρ τo 1996.
Δυστυχώς όμως για το Λαϊκό Κόμμα τα πράγματα δεν πήγαν όπως τα φανταζόταν οι ιθύνοντες του κόμματος μια εβδομάδα πριν τις εκλογές, οπότε και θεωρούσαν ότι θα μπορούσαν να κερδίσουν ακόμη και 168 έδρες (https://english.elpais.com 24/7/2023). Έτσι πριν από το πρώτο El Clásico ανάμεσα στη Ρεάλ Μαδρίτης και την Μπαρτσελόνα για το ισπανικό πρωτάθλημα, τελικά τις επόμενες μέρες θα παρακολουθήσουμε το El Clásico ανάμεσα σε Δεξιά και Αριστερά για την ανάληψη της πρωθυπουργίας στην Ισπανία.
Και αυτό γιατί σύμφωνα με τις τελευταίες εκτιμήσεις στην ισπανική Βουλή η οποία θα συνεδριάσει στις 17 Αυγούστου 2023 η διαφορά σε ψήφους ανάμεσα στα μπλοκ που επιχειρούν να συγκροτήσουν το Λαϊκό Κόμμα και το Σοσιαλιστικό Κόμμα αντίστοιχα είναι εντελώς οριακή, της τάξης της μιας ψήφου, 172 προς 171 (https://amp.elmundo.es 10/8/2023).
(*) Πρόεδρος του Κόμματος ΕΛΛΑΔΑ – Ο ΑΛΛΟΣ ΔΡΟΜΟΣ,
Καθηγητής Θεσμών της Ευρωπαϊκής Ένωσης στο Πανεπιστήμιο Κρήτης,
πρώην Ευρωβουλευτής