ΑΙΤΗΜΑ – ΥΠΟΜΝΗΜΑ Του Λουκά Αποστολίδη, δικηγόρου, επικεφαλής της παράταξης «Πατρίδα μας, Στερεά», στο Περιφερειακό Συμβούλιο Στερεάς Ελλάδας.
1) Τον Υπουργό Περιβάλλοντος και Ενέργειας, Θεόδωρο Σκυλακάκη, που κατοικοεδρεύει στην οδό Μεσογείων αριθμός 119.
2) Τον Πρόεδρο και Διευθύνοντα Σύμβουλο της ΑΕ «Δημόσια Επιχείρηση Ηλεκτρισμού», όπως νομίμως εκπροσωπείται, Γεώργιο Στάση, και κατοικοεδρεύει στην οδό Χαλκοκονδύλη αριθμός 30.
ΘΕΜΑ: Ανταποδοτικό τέλος 3% των υδροηλεκτρικών εργοστασίων βάσει του ν. 3468/2006, όπως ισχύει με το άρ. του ν. 4964/2022/
Κύριε Υπουργέ,
Κύριε Πρόεδρε της ΔΕΗ,
Θα μου επιτρέψετε να σας μεταφέρω και να σας εκθέσω με το υπόμνημά μου αυτό ένα αίτημα της Περιφέρειας Στερεάς Ελλάδας και των γειτονικών Δήμων στη τεχνητή λίμνη Κρεμαστών, Καστρακίου και Σταμάτη Ι και ΙΙ που αφορά το ανταποδοτικό τέλος 3% επί της παραγόμενης ενέργειας από τα υδροηλεκτρικά εργοστάσια της ΔΕΗ.
Είμαι επικεφαλής της περιφερειακής παράταξης «πατρίδα μας η Στερεά Ελλάδα» στο Περιφερειακό Συμβούλιο της Στερεάς και έχω έννομο συμφέρον να ενημερωθώ για να ενημερώσω στη συνέχεια το Περιφερειακό Συμβούλιο και τους ΟΤΑ της Στερεάς. Γνωρίζετε καλύτερα από εμάς ότι τρία μεγάλα υδροηλεκτρικά εργοστάσια είναι εγκατεστημένα στους ΟΤΑ Αγράφων, Αμφιλοχίας και Αγρινίου. Οι ΟΤΑ της περιοχής μας διαμαρτύρονται ότι δεν λαμβάνουν κανένα ανταποδοτικό τέλος από τη λειτουργία των υδροηλεκτρικών εργοστασίων στα Κρεμαστά, το Καστράκι και τον Στράτο. Σύμφωνα με την ισχύουσα νομοθεσία από το 2006 (ν. 3468/2006 και τον πρόσφατο ν. 4964/2022 άρ. 87). Απευθύνθηκαν στο πρόσωπό μου με την ιδιότητα του Περιφερειακού Συμβούλου, αλλά και ως δικηγόρου.
Θεώρησα δέον να απευθυνθώ σε εσάς, για να ενημερώσω τους ΟΤΑ και το Περιφερειακό Συμβούλιο, πριν προβούμε σε οιαδήποτε δικαστική ενέργεια. Σας επισημαίνω ότι οι Περιφέρειες Στερεάς, Ανατολικής και Δυτικής, έχουν επανειλημμένα οχλήσει για το ίδιο θέμα το Υπουργείο και τη ΔΕΗ.
Α.1 Μέχρι τον 21ο αιώνα, η ΔΕΗ κατείχε μονοπωλιακή θέση στην παραγωγή και προμήθεια ηλεκτρικού ρεύματος και φυσικού αερίου. Ακόμη όμως και μετά την τροποποίηση του νομοθετικού πλαισίου, για το ανταποδοτικό τέλος 3% επί της παραγόμενης ενέργειας το 2006 δεν προβήκατε σε καμία ενέργεια ανταποδοτικής παροχής στις τοπικές κοινωνίες.
Α.2. Η υδροηλεκτρική ενέργεια εντάσσεται στις μορφές ανανεώσιμων πηγών ενέργειας, «η εκμετάλλευση των οποίων επιφέρει, πέρα από οικονομικά οφέλη, θετικές περιβαλλοντικές και κοινωνικές επιπτώσεις για μια βιώσιμη ανάπτυξη με οικολογική προοπτική και ανθρώπινο πρόσωπο»[1].
Συγκεκριμένα, η κατασκευή υδροηλεκτρικών εργοστασίων συμβάλλει στην ενεργειακή, τουριστική, πτηνοτροφική και αγροτική ανάπτυξη της ελληνικής περιφέρειας, η οποία βρίσκεται αντιμέτωπη με σοβαρά δημογραφικά ζητήματα[2].
Ιδίως οι τεχνητές λίμνες του Αχελώου, όπου λειτουργούν υδροηλεκτρικοί σταθμοί της εναγομένης, έχουν μετεξελιχθεί σε υγροβιότοπο με σημαντικές αρδευτικές δυνατότητες και πολλαπλά κοινωνικά οφέλη. Ενδεικτικά αναφέρεται ότι η τεχνητή λίμνη των Κρεμαστών, η μεγαλύτερη τεχνητή λίμνη της Ελλάδος, έχει ενταχθεί στο πρόγραμμα Natura 2000.
Με βάση αυτήν την κοινωνική πραγματικότητα, καθίσταται εύλογη και αναγκαία η συμμετοχή των ΟΤΑ στην κοινωνική διαχείριση των υδάτινων και εν γένει περιβαλλοντικών πόρων με κατευθυντήριο άξονα τη διάχυση της ανάπτυξης από την εκμετάλλευση του φυσικού πλούτου στις τοπικές κοινωνίες.
Την κοινωνική αυτή αναγκαιότητα έλαβε υπόψη του ο Έλληνας νομοθέτης, θεσπίζοντας το Ν.3468/2006 για την “Παραγωγή Ηλεκτρικής Ενέργειας από Ανανεώσιμες Πηγές Ενέργειας και Συμπαραγωγή Ηλεκτρισμού και Θερμότητας Υψηλής Απόδοσης και λοιπές διατάξεις”.
Στο άρ.25 του ανωτέρω νόμου προβλέφθηκε από τον ιστορικό νομοθέτη η υποχρέωση απόδοσης ειδικού ανταποδοτικού τέλους 3/% επί της παραγωγής ηλεκτρικής ενέργειας.
Του νόμου μη διακρίνοντος, η υποχρέωση αυτή έχει ως αποδέκτη κάθε παραγωγό και διανομέα ηλεκτρικής ενέργειας, ανεξάρτητα από το μέγεθός του ετήσιου οικονομικού κύκλου εργασιών τους.
Ωστόσο, παρά το γράμμα και πνεύμα του νόμου, η πρώτη των καθών, παραγωγός της ηλεκτρικής ενέργειας συνεχίζει μέχρι και σήμερα να μην αποδίδει το ειδικό “πράσινο” τέλος ύδατος εν αντιθέσει με άλλους παραγωγούς, παρά τα σημαντικά οικονομικά οφέλη που αποκομίζει από τη διαχείριση των υδροηλεκτρικών σταθμών. Είναι αξιοσημείωτο ότι η συνολική τιμή καθαρής παραγωγής του υδροηλεκτρικού σταθμού Στράτου, που υπάγεται στα διοικητικά μας όρια ανήλθε σε 229,71 GWh για το έτος 2022 και σε 259,34 GWh για το έτος 2023, ενώ η καθαρή ισχύς ανήλθε σε 1800,00 MW για τα έτη 2022 και 2023.
Η όλως καταχρηστική αυτή συμπεριφορά της πρώτης εναγομένης, η οποία, όπως συνάγεται και ανωτέρω, κατέχει δεσπόζουσα θέση στον ενεργειακό τομέα, αποτελεί κατάφωρη παραβίαση της συνταγματικής αρχής της ισότητας (άρ.4 παρ.1 Σ). Επιπλέον, δεν εναρμονίζεται με το πνεύμα του υγιούς ανταγωνισμού των ασκούντων επιχειρηματική δραστηριότητα, σύμφωνα με το ν. 3459/2006 αλλά και το ενωσιακό δικαιικό πλαίσιο.
Αξιοσημείωτο είναι ότι έχουν υποβληθεί ερωτήσεις Ελλήνων ευρωβουλευτών προς την Ευρωπαϊκή Επιτροπή, σχετικά με τη μη απόδοση από τη ΔΕΗ ανταποδοτικού τέλους κατά την αξιοποίηση των μεγάλων υδροηλεκτρικών έργων (όπως της λίμνης Κρεμαστών, Αχελώος), η οποία είναι άδικη για τις τοπικές κοινωνίες, η δε εξαίρεση της ΔΕΗ δεν στηρίζεται σε περιβαλλοντικά ή κοινωνικά κριτήρια. Η Επίτροπος Ανταγωνισμού, κα Margrethe Vestager, έχει επισημάνει χαρακτηριστικά ότι η επίμαχη επιβάρυνση αποτελεί «ειδική εισφορά που αποδίδεται σε φορείς διαχείρισης δικτύων ή συστημάτων από ορισμένους παραγωγούς ενέργειας από ανανεώσιμες πηγές ανεξάρτητα από το μέγεθός τους» και αθέμιτη διάκριση, εκτός εάν συντρέχει αντικειμενικός λόγος.[3]
Με βάση τη νομολογία του ΔΕΕ η καταχρηστική εκμετάλλευση της δεσπόζουσας θέσης μιας επιχείρησης αντιστρατεύεται το άρ. 102 ΣΛΕΕ. Στις πρακτικές αποκλεισμού[4] εντάσσεται όποια συμπεριφορά παρακωλύει την ανάπτυξη του υγιούς ανταγωνισμού.
Β. Η ΥΠΟΧΡΕΩΣΗ ΤΩΝ ΠΑΡΑΓΩΓΩΝ ΚΑΙ ΔΙΑΝΟΜΕΩΝ ΗΛΕΚΤΡΙΚΗΣ ΕΝΕΡΓΕΙΑΣ ΑΠΟ ΑΠΕ ΝΑ ΚΑΤΑΒΑΛΟΥΝ ΕΙΔΙΚΟ ΑΝΤΑΠΟΔΟΤΙΚΟ ΤΕΛΟΣ ΜΕ ΒΑΣΗ ΤΟ ΝΟΜΟΘΕΤΙΚΟ ΠΛΑΙΣΙΟ
Ο ιστορικός νομοθέτης με το άρ. 38 παρ. 7 του προϊσχύσαντος Ν.2773/1999 πρόβλεψε την οικονομική επιβάρυνση των παραγωγών ηλεκτρικής ενέργειας από ΑΠΕ με ανταποδοτικό τέλος υπέρ των ΟΤΑ .
Εν συνεχεία, σε μεταφορά της Οδηγίας 2001/77/ΕΚ του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου και του Συμβουλίου της 27ης Σεπτεμβρίου 2001 «για την προαγωγή της ηλεκτρικής ενέργειας που παράγεται από ανανεώσιμες πηγές στην εσωτερική αγορά ηλεκτρικής ενέργειας» εξεδόθη ο Ν.3468/2006.
Στο άρ. 25 παρ.1 του Ν. 3468/2006 οριζόταν ότι: “κάθε παραγωγός ηλεκτρικής ενέργειας από Α.Π.Ε., στον οποίο χορηγείται άδεια παραγωγής μετά την έναρξη ισχύος του παρόντος νόμου, επιβαρύνεται, από την έναρξη της εμπορικής λειτουργίας του σταθμού του, με ειδικό τέλος. Το τέλος αυτό αντιστοιχεί σε ποσοστό 3% επί της, προ Φ.Π.Α., τιμής πώλησης της ηλεκτρικής ενέργειας στον Διαχειριστή του Συστήματος ή του Δικτύου ή των Μη Διασυνδεδεμένων Νησιών. Από την καταβολή του ειδικού τέλους απαλλάσσονται οι παραγωγοί ηλεκτρικής ενέργειας από φωτοβολταϊκά συστήματα”.
Περαιτέρω, στην παρ.2 του ίδιου άρθρου αναφερόταν ότι : “ Τα ποσά που αντιστοιχούν στο ειδικό τέλος κατά την προηγούμενη παράγραφο παρακρατούνται από τον αρμόδιο Διαχειριστή και αποδίδονται, κατά ποσοστό 80%, στον οργανισμό τοπικής αυτοδιοίκησης (Ο.Τ.Α.) πρώτου βαθμού, εντός των διοικητικών ορίων του οποίου είναι εγκατεστημένοι οι σταθμοί Α.Π.Ε. και κατά ποσοστό 20% στον ή τους Ο.Τ.Α. πρώτου βαθμού, από την εδαφική περιφέρεια των οποίων διέρχεται η γραμμή σύνδεσης του σταθμού με το Σύστημα ή το Δίκτυο. Αν ο σταθμός είναι εγκατεστημένος εντός των διοικητικών ορίων περισσοτέρων του ενός Ο.Τ.Α., τα ποσά από το ειδικό τέλος κατανέμονται, σε αυτούς, ανάλογα με την ισχύ των μονάδων του σταθμού που είναι εγκατεστημένες στην περιοχή του κάθε Ο.Τ.Α. ή, προκειμένου για υδροηλεκτρικό σταθμό με Εγκατεστημένη Ισχύ μικρότερη ή ίση των δεκαπέντε (15) MWe, ανάλογα με το μήκος του τμήματος του αγωγού που είναι εγκατεστημένο στην περιοχή κάθε Ο.Τ.Α.. Αν η γραμμή σύνδεσης του σταθμού με το Σύστημα ή το Δίκτυο διέρχεται από την περιοχή περισσοτέρων του ενός Ο.Τ.Α., τα ποσά του ειδικού τέλους κατανέμονται σε αυτούς ανάλογα με το μήκος του τμήματος της γραμμής σύνδεσης που βρίσκεται στην περιοχή κάθε Ο.Τ.Α.. Το σημείο σύνδεσης του σταθμού καθορίζεται με τους όρους σύνδεσής του, που διατυπώνονται από τον αρμόδιο Διαχειριστή”.
Στην παρ. 3. οριζόταν ότι “τα ποσά που αντιστοιχούν στο ειδικό τέλος εγγράφονται σε χωριστό κωδικό του προϋπολογισμού εσόδων του οικείου Ο.Τ.Α. πρώτου βαθμού («Έσοδα από σταθμούς παραγωγής ηλεκτρικής ενέργειας Ανανεώσιμων Πηγών Ενέργειας») και διατίθενται υποχρεωτικά και αποκλειστικά, σε ποσοστό 80%, για την εκτέλεση έργων τοπικής ανάπτυξης, σε περιοχές εντός των ορίων του δημοτικού ή κοινοτικού διαμερίσματος όπου είναι εγκατεστημένος ο σταθμός ή διέρχεται η γραμμή σύνδεσης και, σε ποσοστό 20%, στην υπόλοιπη περιφέρεια του οικείου Ο.Τ.Α. πρώτου βαθμού. Κατά την εκτέλεση και λειτουργία των έργων αυτών, με μέριμνα του οικείου Ο.Τ.Α. που εκτελεί τα έργα, αναρτάται ειδική σήμανση όπου αναγράφεται η προέλευση των σχετικών πόρων. Οι οικείοι Ο.Τ.Α. υποχρεούνται να υποβάλλουν στον Υπουργό Ανάπτυξης και τον Γενικό Γραμματέα της οικείας Περιφέρειας, εντός του πρώτου τριμήνου κάθε επόμενου έτους, έκθεση με τον απολογισμό της αξιοποίησης των εσόδων που προέρχονται από το ειδικό τέλος”.
Μετά την κατάργηση των ανωτέρω διατάξεων με το ν. 4964/2022, πλην της παρ.3 που συνεχίζει να ισχύει μέχρι και για το έτος 2022, ισχύουν οι διατάξεις του άρ. 87 του τελευταίου που έχουν ως εξής: “Άρθρο 87
Ειδικό Τέλος Ανανεώσιμων Πηγών Ενέργειας
- Κάθε παραγωγός ηλεκτρικής ενέργειας από σταθμό Ανανεώσιμων Πηγών Ενέργειας (ΑΠΕ) και υβριδικό σταθμό επιβαρύνεται, από την έναρξη λειτουργίας του σταθμού, με ετήσιο ειδικό τέλος, όπως ορίζεται για τις κάτωθι κατηγορίες σταθμών:
α) Για σταθμούς που μέχρι τη θέση σε ισχύ του παρόντος δεν έχουν συνάψει Σύμβαση Λειτουργικής Ενίσχυσης των άρθρων 9 ή 10 του ν. 4414/2016 (Α’ 149), ή Σύμβαση Πώλησης Ηλεκτρικής Ενέργειας του άρθρου 12 του ν. 3468/2006 (Α’ 129), ή αντίστοιχη σύμβαση αγοραπωλησίας ηλεκτρικής ενέργειας προ της θέσης σε ισχύ του ν. 3468/2006, ή δεν έχουν επιλεγεί για ένταξη σε καθεστώς λειτουργικής ενίσχυσης μέσω ανταγωνιστικής διαδικασίας υποβολής προσφορών του άρθρου 7 του ν. 4414/2016 ή λειτουργούν σύμφωνα με το άρθρο 12Α του ν. 4414/2016, το ειδικό τέλος υπολογίζεται επί τη βάσει αξίας δύο (2) €/MWh παραγόμενης ηλεκτρικής ενέργειας που εγχέεται στο Διασυνδεδεμένο Σύστημα και το Διασυνδεδεμένο Δίκτυο ή στο Δίκτυο του Mη Διασυνδεδεμένου Νησιού.
β) Για σταθμούς που μέχρι τη θέση σε ισχύ του παρόντος έχουν συνάψει Σύμβαση Λειτουργικής Ενίσχυσης των άρθρων 9 ή 10 του ν. 4414/2016, ή Σύμβαση Πώλησης Ηλεκτρικής Ενέργειας του άρθρου 12 του ν. 3468/2006, ή αντίστοιχη σύμβαση αγοραπωλησίας ηλεκτρικής ενέργειας προ της θέσης σε ισχύ του ν. 3468/2006 ή έχουν επιλεγεί για ένταξη σε καθεστώς λειτουργικής ενίσχυσης μέσω ανταγωνιστικής διαδικασίας υποβολής προσφορών του άρθρου 7 του ν. 4414/2016, καθώς και ειδικά για σταθμούς που μετά τη θέση σε ισχύ του παρόντος συνάπτουν Σύμβαση Λειτουργικής Ενίσχυσης των άρθρων 9 ή 10 του ν. 4414/2016, εκτός ανταγωνιστικών διαδικασιών υποβολής προσφορών του άρθρου 7 του ν. 4414/2016, το ειδικό τέλος αντιστοιχεί σε ποσοστό τρία τοις εκατό (3%) επί της Τιμής Αναφοράς για την εγχεόμενη ηλεκτρική ενέργεια στο Διασυνδεδεμένο Σύστημα και το Διασυνδεδεμένο Δίκτυο ή στο Δίκτυο Μη Διασυνδεδεμένου Νησιού (ΜΔΝ).
γ) Για σταθμούς που μέχρι τη θέση σε ισχύ του παρόντος έχουν συνάψει Σύμβαση Πώλησης Ηλεκτρικής Ενέργειας του άρθρου 12 του ν. 3468/2006, ή αντίστοιχη σύμβαση αγοραπωλησίας ηλεκτρικής ενέργειας προ του ν. 3468/2006, το ειδικό τέλος αντιστοιχεί σε ποσοστό τρία τοις εκατό (3%) επί των εσόδων προ Φόρου Προστιθέμενης Αξίας, από την πώληση της ηλεκτρικής ενέργειας.
«2. Εξαιρούνται από την επιβάρυνση του ειδικού τέλους:
α) σταθμοί ΑΠΕ που εγκαθίστανται σε κτίρια, ανεξαρτήτως ισχύος,
β) σταθμοί ΑΠΕ που εγκαθίστανται από αυτοπαραγωγούς,
γ) φωτοβολταϊκοί σταθμοί με εγκατεστημένη ισχύ μικρότερη του ενός (1) MW, πλην των Πιλοτικών θαλάσσιων πλωτών φωτοβολταϊκών σταθμών του ΜΕΡΟΥΣ Δ του ν. 4951/2022 (Α` 150).
δ) φωτοβολταϊκοί σταθμοί οι οποίοι, κατά την έναρξη ισχύος του παρόντος, έχουν ήδη συνάψει σύμβαση Λειτουργικής Ενίσχυσης των άρθρων 9 ή 10 του ν. 4414/2016 ή Σύμβαση Πώλησης Ηλεκτρικής Ενέργειας του άρθρου 12 του ν. 3468/2006, ή αντίστοιχη σύμβαση αγοραπωλησίας ηλεκτρικής ενέργειας προ του ν. 3468/2006 ή έχουν επιλεγεί για ένταξη σε καθεστώς ενίσχυσης μέσω ανταγωνιστικής διαδικασίας υποβολής προσφορών του άρθρου 7 του ν. 4414/2016, πλην των φωτοβολταϊκών σταθμών που λαμβάνουν Λειτουργική Ενίσχυση με βάση τον ν. 4414/2016, ύστερα από συμμετοχή τους σε κοινή ανταγωνιστική διαδικασία υποβολής προσφορών.»
- Τα ποσά που αντιστοιχούν στο ειδικό τέλος:
α) από σταθμούς οι οποίοι έχουν συνάψει ή συνάπτουν σύμβαση Λειτουργικής Ενίσχυσης των άρθρων 9 ή 10 του ν. 4414/2016, ή Σύμβαση Πώλησης Ηλεκτρικής Ενέργειας του άρθρου 12 του ν. 3468/2006, ή αντίστοιχη σύμβαση αγοραπωλησίας ηλεκτρικής ενέργειας προ του ν. 3468/2006, παρακρατούνται από τη «ΔΑΠΕΕΠ ΑΕ» και, για την περίπτωση των ΜΔΝ, από τη «ΔΕΔΔΗΕ ΑΕ»,
β) από σταθμούς οι οποίοι δεν συνάπτουν Σύμβαση Λειτουργικής Ενίσχυσης των άρθρων 9 ή 10 του ν. 4414/2016, ή Σύμβαση Πώλησης Ηλεκτρικής Ενέργειας του άρθρου 12 του ν. 3468/2006, ή αντίστοιχη σύμβαση αγοραπωλησίας ηλεκτρικής ενέργειας προ του ν. 3468/2006 ή λειτουργούν σύμφωνα με το άρθρο 12Α του ν. 4414/2016 καταβάλλονται από τους παραγωγούς στη «ΔΑΠΕΕΠ ΑΕ» και για την περίπτωση των ΜΔΝ, στη «ΔΕΔΔΗΕ ΑΕ», εντός του πρώτου διμήνου του επόμενου έτους.
- Τα ποσά που αντιστοιχούν στο ειδικό τέλος αποδίδονται από τη «ΔΑΠΕΕΠ ΑΕ» και, για την περίπτωση των ΜΔΝ, από τη «ΔΕΔΔΗΕ ΑΕ» ως εξής:
α) Ποσό μέχρι ποσοστού σαράντα τοις εκατό (40%) του ειδικού τέλους αποδίδεται στους κατόχους άδειας προμήθειας που προμηθεύουν ηλεκτρική ενέργεια σε οικιακούς καταναλωτές των περιοχών, όπου λειτουργούν οι σταθμοί, με σκοπό το ανωτέρω ποσό να αποδοθεί στους οικιακούς καταναλωτές μέσω των λογαριασμών κατανάλωσης ηλεκτρικής ενέργειας. Δικαιούχοι του ανωτέρω ποσού είναι οι οικιακοί καταναλωτές, οι οποίοι βρίσκονται εντός των διοικητικών ορίων της Δημοτικής Κοινότητας του Οργανισμού Τοπικής Αυτοδιοίκησης (Ο.Τ.Α.) Α’ βαθμού, όπου λειτουργούν οι σταθμοί, για το χρονικό διάστημα, που έχουν ενεργή σύνδεση προμήθειας ηλεκτρικής ενέργειας. Το ποσό που αναλογεί σε κάθε δικαιούχο συμψηφίζεται με τις χρεώσεις που περιλαμβάνονται στον λογαριασμό κατανάλωσης ηλεκτρικής ενέργειας.
β) Το υπόλοιπο ποσό του ειδικού τέλους αποδίδεται στον ή στους Ο.Τ.Α. Α’ βαθμού, εντός των διοικητικών ορίων που είναι εγκατεστημένοι οι σταθμοί. Τα ποσά εγγράφονται σε χωριστό κωδικό του προϋπολογισμού εσόδων του οικείου Ο.Τ.Α. Α’ βαθμού («Έσοδα από σταθμούς παραγωγής ηλεκτρικής ενέργειας Ανανεώσιμων Πηγών Ενέργειας ή υβριδικούς σταθμούς») και διατίθενται υποχρεωτικά και αποκλειστικά, για την εκτέλεση περιβαλλοντικών δράσεων, έργων τοπικής ανάπτυξης και κοινωνικής υποστήριξης. Το ποσό διατίθεται για την εκτέλεση περιβαλλοντικών δράσεων, έργων τοπικής ανάπτυξης και κοινωνικής υποστήριξης κατά ποσοστό τουλάχιστον εξήντα τοις εκατό (60%) σε περιοχές εντός των ορίων της Δημοτικής Κοινότητας όπου είναι εγκατεστημένος ο σταθμός και το υπολειπόμενο ποσοστό δύναται να διατίθεται για την εκτέλεση αντίστοιχων δράσεων και έργων στην υπόλοιπη περιφέρεια της οικείας Δημοτικής Ενότητας. Μετά την παρέλευση πέντε (5) ετών από την έναρξη λειτουργίας του σταθμού, τα ποσά του πρώτου εδαφίου διατίθενται υποχρεωτικά και αποκλειστικά, σε ποσοστό τουλάχιστον εξήντα τοις εκατό (60%), για την εκτέλεση αντίστοιχων δράσεων και έργων σε περιοχές εντός των ορίων της Δημοτικής Ενότητας, όπου είναι εγκατεστημένος ο σταθμός και το υπολειπόμενο ποσοστό δύναται να διατίθεται για την εκτέλεση αντίστοιχων δράσεων και έργων στην υπόλοιπη περιφέρεια του οικείου Ο.Τ.Α. Α’ βαθμού. Αν στον οικείο Ο.Τ.Α. δεν λειτουργεί ταμειακή υπηρεσία, τα ποσά κατατίθενται στην οικεία Δημόσια Οικονομική Υπηρεσία, υπέρ του δικαιούχου Ο.Τ.Α., ο οποίος και ενημερώνεται εγγράφως από τον καταθέτη. Ο Συντονιστής της οικείας Αποκεντρωμένης Διοίκησης ασκεί έλεγχο νομιμότητας, σύμφωνα με τις κείμενες διατάξεις, για την αξιοποίηση, από τους δικαιούχους Ο.Τ.Α., των ποσών που προέρχονται από το ειδικό τέλος. Οι δικαιούχοι Ο.Τ.Α. υποβάλλουν στον Συντονιστή της οικείας Αποκεντρωμένης Διοίκησης, εντός του πρώτου τριμήνου κάθε επόμενου έτους, έκθεση με τον απολογισμό της αξιοποίησης των εσόδων που προέρχονται από το ειδικό τέλος. O Συντονιστής της οικείας Αποκεντρωμένης Διοίκησης υποβάλλει στον Υπουργό Περιβάλλοντος και Ενέργειας και κοινοποιεί στη «ΔΑΠΕΕΠ ΑΕ» και, για την περίπτωση των ΜΔΝ, στη «ΔΕΔΔΗΕ ΑΕ», σχετική έκθεση, στο τέλος κάθε έτους, με τα αποτελέσματα του ελέγχου νομιμότητας και της αξιοποίησης των ποσών που αντιστοιχούν στο ειδικό τέλος από τους δικαιούχους Ο.Τ.Α. Η εμπρόθεσμη υποβολή των εκθέσεων των Ο.Τ.Α. Α’ βαθμού στις οικείες Αποκεντρωμένες Διοικήσεις αποτελεί προϋπόθεση για την απόδοση από τη «ΔΑΠΕΕΠ ΑΕ» και, για την περίπτωση των ΜΔΝ, από τη «ΔΕΔΔΗΕ ΑΕ», των ποσών που αντιστοιχούν στο ειδικό τέλος υπέρ Ο.Τ.Α. του επόμενου έτους.
- Στο Υπουργείο Περιβάλλοντος και Ενέργειας συστήνεται Επιτροπή Επιμερισμού του ειδικού τέλους. Με απόφαση του Υπουργού Περιβάλλοντος και Ενέργειας, που εκδίδεται μέσα στο πρώτο δίμηνο κάθε έτους, συγκροτείται η ανωτέρω Επιτροπή και ορίζονται ο Πρόεδρος και ο γραμματέας αυτής.
Η Επιτροπή Επιμερισμού αποτελείται από:
α) τρεις (3) εκπροσώπους του Υπουργείου Περιβάλλοντος και Ενέργειας, ένας (1) τουλάχιστον από τη Διεύθυνση Ανανεώσιμων Πηγών Ενέργειας και Εναλλακτικών Καυσίμων, ο οποίος εκτελεί χρέη Προέδρου, και ένας (1) από τη Διεύθυνση Γεωχωρικών Πληροφοριών, κλάδου Πανεπιστημιακής Εκπαίδευσης (ΠΕ) Μηχανικών, κατά προτίμηση ειδικότητας Τοπογράφων Μηχανικών,
β) έναν (1) εκπρόσωπο από τη Ρυθμιστική Αρχή Ενέργειας (ΡΑΕ),
γ) δύο (2) εκπροσώπους από τη «ΔΕΔΔΗΕ ΑΕ», από τους οποίους ένας (1) τουλάχιστον από τη Διεύθυνση Διαχείρισης Νησιών, και
δ) έναν (1) εκπρόσωπο από τη «ΔΑΠΕΕΠ ΑΕ».
Η Επιτροπή Επιμερισμού υποβάλλει εισήγηση στον Υπουργό Περιβάλλοντος και Ενέργειας για τον προσδιορισμό και τον επιμερισμό του ειδικού τέλους της παρ. 1 σε μια ή περισσότερες Δημοτικές Κοινότητες στις οποίες λειτουργούν σταθμοί ΑΠΕ και υβριδικοί σταθμοί και εποπτεύει τη διαδικασία επιμερισμού ανά δικαιούχο οικιακό καταναλωτή και ανά δικαιούχο Ο.Τ.Α. Α’ βαθμού. Εφόσον γίνει αποδεκτή η εισήγηση, εκδίδεται απόφαση του αρμοδίου οργάνου του Υπουργείου Περιβάλλοντος και Ενέργειας σχετικά με τον προσδιορισμό και επιμερισμό του ειδικού τέλους. Για τον προσδιορισμό και επιμερισμό η Επιτροπή χρησιμοποιεί τα ψηφιοποιημένα διοικητικά όρια των Δημοτικών Κοινοτήτων. Αν δεν υπάρχουν τα ανωτέρω όρια, χρησιμοποιεί τα απογραφικά όρια των Δημοτικών Κοινοτήτων της Ελληνικής Στατιστικής Αρχής. Η Επιτροπή Επιμερισμού λαμβάνει υπόψη της τις αποφάσεις του Υπουργού Περιβάλλοντος και Ενέργειας που έχουν εκδοθεί βάσει των εισηγήσεων των Επιτροπών Εξέτασης Ενστάσεων του ειδικού τέλους και τις γνωμοδοτήσεις του Νομικού Συμβουλίου του Κράτους, περί διοικητικής υπαγωγής γεωγραφικών περιοχών σε Δημοτικές Κοινότητες. Εάν κατά τη διαδικασία επιμερισμού διαπιστωθούν περιπτώσεις σταθμών για τους οποίους εκκρεμεί διαδικασία εξέτασης ενστάσεων από τις Επιτροπές Εξέτασης Ενστάσεων Ορίων της παρ. 6, τότε η Επιτροπή Επιμερισμού δεν προχωρά στον προσδιορισμό και επιμερισμό του ειδικού τέλους για αυτούς τους σταθμούς έως την ολοκλήρωση της σχετικής διαδικασίας. Κατά των αποφάσεων επιμερισμού, σχετικά με τον προσδιορισμό και επιμερισμό του ειδικού τέλους δύναται να υποβληθούν ενστάσεις. Αν οι υποβληθείσες ενστάσεις αφορούν τα διοικητικά όρια μεταξύ των Δημοτικών Κοινοτήτων, εξετάζονται από τις Επιτροπές της παρ. 6. Στις υπόλοιπες περιπτώσεις οι ενστάσεις εξετάζονται από την αρμόδια υπηρεσία του Υπουργείου Περιβάλλοντος και Ενέργειας.
- α) Συγκροτούνται Επιτροπές Εξέτασης Ενστάσεων Ορίων, οι οποίες είναι αρμόδιες για την αξιολόγηση των ενστάσεων που αφορούν τα διοικητικά όρια μεταξύ των Δημοτικών Κοινοτήτων, σύμφωνα με:
αα) απόφαση του Δημάρχου, εάν στις ενστάσεις τίθενται θέματα που αφορούν τα διοικητικά όρια μεταξύ Δημοτικών Κοινοτήτων που υπάγονται στον ίδιο Ο.Τ.Α. Α’ βαθμού,
αβ) απόφαση του Περιφερειάρχη, εάν στις ενστάσεις τίθενται θέματα που αφορούν τα διοικητικά όρια μεταξύ Δημοτικών Κοινοτήτων που υπάγονται σε διαφορετικούς Ο.Τ.Α. Α’ βαθμού της ίδιας Περιφέρειας,
αγ) απόφαση του Συντονιστή της Αποκεντρωμένης Διοίκησης, εάν στις ενστάσεις τίθενται θέματα που αφορούν τα διοικητικά όρια μεταξύ Δημοτικών Κοινοτήτων που υπάγονται σε διαφορετικές Περιφέρειες της ίδιας Αποκεντρωμένης Διοίκησης,
αδ) κοινή απόφαση των Συντονιστών των Αποκεντρωμένων Διοικήσεων, εάν στις ενστάσεις τίθενται θέματα που αφορούν τα διοικητικά όρια μεταξύ Δημοτικών Κοινοτήτων που υπάγονται σε διαφορετικές Αποκεντρωμένες Διοικήσεις.
Οι Επιτροπές Εξέτασης Ενστάσεων Ορίων, μετά την αξιολόγηση των ενστάσεων, υποβάλλουν εισήγηση προς αυτόν που τις συγκρότησε και εφόσον η εισήγηση γίνει αποδεκτή, αυτή κοινοποιείται στο Υπουργείο Περιβάλλοντος και Ενέργειας, το οποίο εκδίδει απόφαση σχετικά με τον προσδιορισμό και επιμερισμό του ειδικού τέλους για τις περιπτώσεις των σταθμών για τις οποίες είχαν υποβληθεί οι ενστάσεις.
β) Οι Επιτροπές Εξέτασης Ενστάσεων Ορίων συγκροτούνται ως εξής:
βα) εάν στις ενστάσεις τίθενται θέματα που αφορούν τα διοικητικά όρια μεταξύ Δημοτικών Κοινοτήτων που υπάγονται στον ίδιο Ο.Τ.Α. Α’ βαθμού, από τρεις (3) εκπροσώπους του Ο.Τ.Α. Α’ βαθμού,
ββ) εάν στις ενστάσεις τίθενται θέματα που αφορούν τα διοικητικά όρια μεταξύ Δημοτικών Κοινοτήτων που υπάγονται σε διαφορετικούς Ο.Τ.Α. Α’ βαθμού της ίδιας Περιφέρειας, από τρεις (3) εκπροσώπους της Περιφέρειας,
βγ) εάν στις ενστάσεις τίθενται θέματα που αφορούν τα διοικητικά όρια μεταξύ Δημοτικών Κοινοτήτων που υπάγονται σε διαφορετικές Περιφέρειες της ίδιας Αποκεντρωμένης Διοίκησης, από τρεις (3) εκπροσώπους της Αποκεντρωμένης Διοίκησης,
βδ) εάν στις ενστάσεις τίθενται θέματα που αφορούν τα διοικητικά όρια μεταξύ Δημοτικών Κοινοτήτων που υπάγονται σε διαφορετικές Αποκεντρωμένες Διοικήσεις, από τρεις (3) εκπροσώπους κάθε Αποκεντρωμένης Διοίκησης.
Στις ανωτέρω περιπτώσεις οι δύο (2) από τους τρεις (3) εκπροσώπους είναι κλάδου ΠΕ ή Τεχνολογικής Εκπαίδευσης (ΤΕ) Μηχανικών, κατά προτίμηση ειδικότητας Τοπογράφων Μηχανικών,
βε) έναν (1) εκπρόσωπο από κάθε Δημοτική Κοινότητα, οι οποίες διεκδικούν τη διοικητική υπαγωγή της γεωγραφικής περιοχής εγκατάστασης των σταθμών. Οι εκπρόσωποι αυτοί υποδεικνύονται με απόφαση του συμβουλίου κάθε Δημοτικής Κοινότητας. Για Δημοτικές Κοινότητες στις οποίες δεν προβλέπεται εκ του νόμου συγκρότηση και λειτουργία συμβουλίου, ο εκπρόσωπος υποδεικνύεται από τον πρόεδρο της Δημοτικής Κοινότητας. Αν η Δημοτική Κοινότητα δεν υποδεικνύει εκπρόσωπο ή ο εκπρόσωπος δεν παρίσταται, η Επιτροπή συνεδριάζει και αποφασίζει έγκυρα.
Οι αποφάσεις, ύστερα από εισήγηση των ανωτέρω Επιτροπών, λαμβάνονται μόνο για σκοπούς επιμερισμού του αναλογούντος ποσού του ειδικού τέλους.
- Με κοινή απόφαση των Υπουργών Περιβάλλοντος και Ενέργειας και Εσωτερικών καθορίζονται τα ακριβή ποσοστά των περ. α) και β) της παρ. 4, ο τρόπος παρακράτησης και απόδοσης του αναλογούντος ειδικού τέλους από τους υπόχρεους παραγωγούς, ο τρόπος προσδιορισμού και επιμερισμού των αναλογούντων ποσών τα
ου ειδικού τέλους σε μια ή περισσότερες Δημοτικές Κοινότητες, η διαδικασία υποβολής, αξιολόγησης και εξέτασης ενστάσεων, η διαδικασία προσδιορισμού των δικαιούχων οικιακών καταναλωτών, η διαδικασία επιμερισμού των αναλογούντων ποσών ανά δικαιούχο οικιακό καταναλωτή, η διαδικασία απόδοσης προς τους δικαιούχους οικιακούς καταναλωτές και Ο.Τ.Α., η εξειδίκευση των περιβαλλοντικών δράσεων, έργων τοπικής ανάπτυξης και κοινωνικής υποστήριξης και το περιεχόμενο και ο τρόπος υποβολής εκθέσεων αξιοποίησης των εσόδων των Ο.Τ.Α. που προέρχονται από το ειδικό τέλος, καθώς και κάθε άλλο σχετικό θέμα.
Με την ίδια απόφαση μπορεί να προβλέπεται η έκδοση αποφάσεων από τη ΡΑΕ για τον καθορισμό της τεκμαρτής μοναδιαίας πίστωσης για οικιακούς καταναλωτές σε ευρώ ανά μεγαβατώρα, βάσει της μεθοδολογίας που ορίζεται σε αυτήν, καθώς και ο τρόπος διάθεσης τυχόν υπολειπόμενου ποσού που προκύπτει από τη μεθοδολογία επιμερισμού του ειδικού τέλους προς τους οικιακούς καταναλωτές, συμπεριλαμβανομένης και της δυνατότητας διάθεσης στον οικείο Ο.Τ.Α. Α’ βαθμού.
- α) Η διαδικασία που περιγράφεται στις παρ. 4, 5 και 6 εφαρμόζεται για τον προσδιορισμό και επιμερισμό του ειδικού τέλους για το έτος 2023 και μετά. Για τα έτη μέχρι και το 2022, ισχύουν οι παρ. Α3, Α4, Α5, Α6 και Α7 του άρθρου 25 του ν. 3468/2006.
β) Η διαδικασία εξέτασης ενστάσεων κατά της απόφασης προσδιορισμού και επιμερισμού του ειδικού τέλους για τα έτη 2021 και 2022, διενεργείται σύμφωνα με το παρόν.
- Τα δικαιώματα που έχουν παρασχεθεί στους Ο.Τ.Α. δυνάμει του άρθρου 15 του ν. 4915/2022 (Α’ 63) ισχύουν και για το ειδικό τέλος του παρόντος”.
Με βάση τη νομολογία του ΣτΕ που έκρινε ότι ο προϊσχύσας Ν. 2773/1999 δεν προσδιόριζε τα ουσιώδη στοιχεία της επιβάρυνσης και επομένως ότι το οικονομικό βάρος των παραγωγών ηλεκτρικής ενέργειας από ΑΠΕ δεν είχε το χαρακτήρα ανταποδοτικού τέλους, αλλά τον χαρακτήρα φόρου,[5] συνάγεται e contrario ότι τόσο οι διατάξεις του άρ. 25 Ν.3468/2006 όσο και οι ισχύουσες διατάξεις του άρ. 87 ν. 4964/2022, που προσδιορίζουν με σαφήνεια το ποσοστό απόδοσης στους δικαιούχους ΟΤΑ, θεσπίζουν ειδικό ανταποδοτικό τέλος και όχι φόρο σε βάρος των παραγωγών και διανομέων ηλεκτρικής ενέργειας από ΑΠΕ.
Οι ως άνω διατάξεις περί υποχρέωσης των παραγωγών ηλεκτρικής ενέργειας από ΑΠΕ εναρμονίζονται με το άρ.. 106 Σ και την αρχή της βιώσιμης ανάπτυξης. Είναι επομένως συμβατές με το Σύνταγμα. Συνιστούν δε, ανεκτή επέμβαση στο περιουσιακό δικαίωμα των παραγωγών ηλεκτρικής ενέργειας κατά το άρ.1 του Πρώτου Πρόσθετου Πρωτοκόλλου της ΕΣΔΑ,[6] αφού έχουν τεθεί για την εξυπηρέτηση του δημοσίου συμφέροντος και την κοινωνική αξιοποίηση των περιβαλλοντικών πόρων για την ανάπτυξη των τοπικών κοινοτήτων.
Γ. ΣΥΜΠΕΡΑΣΜΑ – ΕΧΕΤΕ ΥΠΟΧΡΕΩΣΗ ΓΙΑ ΑΠΟΔΟΣΗ ΤΟΥ ΕΙΔΙΚΟΥ ΑΝΤΑΠΟΔΟΤΙΚΟΥ ΤΕΛΟΥΣ ΠΟΥ ΑΝΤΙΣΤΟΙΧΕΙ ΣΕ ΠΟΣΟΣΤΟ 3% ΕΠΙ ΤΗΣ ΠΑΡΑΓΟΜΕΝΗΣ ΕΝΕΡΓΕΙΑΣ
Με το άρ. 87 παρ.1 του ισχύοντος ν.4964/2022 που παρατίθεται στην παρούσα, αφενός διατηρήθηκε η νομοθετική πρόβλεψη ανταποδοτικού τέλους των παραγωγών ηλεκτρικής ενέργειας, το οποίο αντιστοιχεί σε ποσοστό 3% επί των εσόδων τους προ ΦΠΑ, αφετέρου δε, στην παρ. 4 θεσμοθετήθηκε η υποχρέωση των διανομέων και διαχειριστών δικτύου ηλεκτρικής ενέργειας να παρακρατήσουν και αποδώσουν χρηματικό ποσό που αντιστοιχεί σε ποσοστό μέχρι 40% επί του ως άνω ειδικού τέλους στους οικιακούς καταναλωτές το δε υπόλοιπο στους ΟΤΑ α’ βαθμού, στα γεωγραφικά όρια των οποίων κείνται και λειτουργούν οι υδροηλεκτρικοί σταθμοί, προκειμένου να διατεθούν για την ανάπτυξη των τοπικών κοινοτήτων. Την διανομή του ειδικού τέλους 3% στις τοπικές κοινότητες αναλαμβάνει ειδική επιτροπή, η οποία συστήνεται στο Υπουργείο Περιβάλλοντος βάσει του ν.4964/2022.
Η νομοθετική αυτή υποχρέωση έχει ως κοινό στόχο την ισότιμη μεταχείριση όλων των παραγωγών και διαχειριστών δικτύου διανομής ηλεκτρικής ενέργειας από ΑΠΕ, οι οποίοι οφείλουν να αποδίδουν το «πράσινο» τέλος ύδατος στους δικαιούχους ΟΤΑ. Το τέλος αυτό θα συνδράμει στην πολύπλευρη ανάπτυξη των περιοχών που γειτνιάζουν με τα υδροηλεκτρικά εργοστάσια. Όπως γράφεται εξάλλου και στις ισχύουσες διατάξεις του ανωτέρω νόμου.
Με το παρόν υπόμνημά σάς προσκαλούμε να μας ενημερώσετε για τις ενέργειές σας σχετικά με την εκκρεμή εκπλήρωση της υποχρέωσής σας για απόδοση του ειδικού τέλους ύδατος στους ΟΤΑ.
Έχουμε δε κάθε έννομο συμφέρον να ζητήσουμε ως ΟΤΑ και Περιφέρεια τη δικαστική αναγνώριση και εκπλήρωση της σχετικής υποχρέωσής σας, σε περίπτωση που δεν ανταποκριθείτε, δεδομένου ότι διαχρονικά δεν έχετε αποδώσει το ειδικό τέλος ύδατος στους ΟΤΑ, χάριν της ανάπτυξης και τη ευημερίας των τοπικών κοινοτήτων από την αξιοποίηση των περιβαλλοντικών πόρων.
Αναμένουμε και προσδοκούμε στις θετικές σας ενέργειες.
Με τιμή,
Λουκάς Αποστολίδης,
δικηγόρος, πρ. αντιπρόεδρος της Βουλής,
επικεφαλής της Παράταξης «Πατρίδα μας, Στερεά»
στο Περιφερειακό Συμβούλιο Στερεάς.
[1] Βλ. Θ.Μαμασούλα/ Δ.Μπιστιτζάνο, Παραγωγή ηλεκτρικής ενέργειας από υδροηλεκτρικό σταθμό,ΤΕΙ Δυτικής Ελλάδας, 2015, σελ. 4.
[2] Λ.Αποστολίδης, Ειδικό ‘πράσινο” τέλος υδάτων – υδροηλεκτρικά εργοστάσια- ΑΠΕ, προσπελάσιμο στο νομικό ιστότοπο https://www.dikastiko.gr/articles/loykas-apostolidis-eidiko-quot-prasino-quot-telos-ydaton-ydroilektrika-ergostasia-ape/ )
[3] Βλ. τη διαδικτυακή τοποθεσία, https://www.ertnews.gr/perifereiakoi-stathmoi/larisa/k-mpargiotas-gia-thespisi-antapodotikoy-teloys-megalon-ydroilektrikon-stathmon/
[4] Βλ. αντί άλλων την υπόθεση C-377/20, Servizio elettrico Nazionale SpA, ENEL SpA, ENEL Energia SpA κατά Autorità Garante della Concorrenza e del Mercato, όπου εξετάστηκαν τα κριτήρια του υγιούς ανταγωνισμού . Η υπόθεση και σε Α.Πλιάκο, Ευρωπαϊκό Δίκαιο της Ενέργειας, 2022, σελ. 319 επ.
[5] ΣτΕ 611/2004, NOMOS. Βλ., αντί άλλων, Θ.Φορτσάκη, Δίκαιο της ενέργειας, 2009, σελ. 183.
[6] Πρβλ. 2407/2014 ΣτΕ, ΝΟΜΟΣ.